Yavuz Bahadıroğlu ve Ahmet Anapalı, Çanakkale Savaşı’nda “250.000 şehit” verdiğimizi; Kadir Mısıroğlu da hastane de ölenlerle birlikte bu sayının “400.000” olduğunu yazıyor:

Kadir Mısıroğlu:

“Çanakkale Harbi’yle Türk-Yunan Harbi’nin mukayese kabul etmez bir fark taşıdığı şununla da sabittir ki, Çanakkale Harbi’nin 250.000 şehid ve 150.000 hastanelerde vefat etmiş yaralıya mukabil, Türk-Yunan Harbi’nin 9.163 şehid ve 30.000 yaralıya(*) mâl olmuş bulunması keyfiyetidir.”[1], “Dokuz bin küsur şehide mâl olan Türk-Yunan Harbi’nden, yılda birkaç bayram çıkaranlar, dört yüz bin şehide mâl olan Çanakkale’yi unutulmaya bırakmış görünmektedir.”[2]

Yavuz Bahadıroğlu:

“Çanakkale Zaferi’ni ve 250 bin şehidi nisyana (unutulmaya) terk ettiler.”[3]

Ahmet Anapalı:

“Yüzbaşı Atıf’ı ve bu toprakları kanı ile sulayan 250.000 vatan evladını bugün kim tanıyor ve hatırlıyor…? Hiç kimse…”[4]

Mısıroğlu, Bahadıroğlu ve Anapalı böyle yazıyorlar ama bakalım gerçek öyle mi?

Düşman donanmasının Boğazı zorladığı 18 Marttaki kaybımız: Şehit ve yaralı olarak toplam 79, o günkü ölü ve yaralı Alman kaybı da 18’dir, toplam kayıp 97‘dir.[5]

Bütün savaş boyunca subay ve er, şehit olanların sayısı:

Genelkurmay‘ın 1993‘te yayınladığı “Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi, Çanakkale Cephesi Harekâtı (04 Haziran 1915-09 Ocak 1916), 5. Cilt, 3. Kitap” isimli kitapta toplam şehit sayısı 57.084 olarak verilmektedir.[6]

Genelkurmay‘ın 1997‘de yayınladığı, “Çanakkale Muharebeleri Harp Tarihi Broşürü”, “Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi, 5. Cilt, Çanakkale Cephesi Harekâtı 1 nci, 2 nci ve 3 ncü Kitapların Özetlenmiş Tarihi (Haziran 1914-9 Ocak 1916)” isimli kitaplarda ve yine Genelkurmay‘ın 2002‘de yayınladığı “Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi, 5. Cilt, Çanakkale Cephesi Harekâtı 1 nci, 2 nci ve 3 ncü Kitapların Özetlenmiş Tarihi (Haziran 1914-9 Ocak 1916)” isimli kitapta toplam şehit sayısı 57.263 olarak verilmektedir.[7]

Genelkurmay‘ın 2014‘te yayınladığı “Birinci Dünya Savaşı Çanakkale Cephesi Harekatı (Haziran 1914-Ocak 1916)” isimli kitapta toplam şehit sayısı 57.370 olarak verilmektedir.[8]

Sanıyorum ki, Genelkurmay’ın 2014’te yayınladığı kitaptaki sayıyı kabul etmek daha doğru olacaktır. Yani bütün savaş boyunca subay ve er, şehit olanların sayısı 57.370‘dir.

Hastane de ölenlerin sayısı da Kadir Mısıroğlu’nun yazdığı gibi “150.000” değildir. Hastaneler de ölenlerin sayısı 18.746‘dır.[9]

Not:

(*) Kadir Mısıroğlu’nun “Türk-Yunan harbi” diyerek küçültmeye çalıştığı Milli Mücadele’de Mısıroğlu’nun yazdığı gibi “9.163” değil, 11.328 şehit verilmiştir. Savaş alanında yaralanıp da kurtarılamadığı için hastanede şehit olanları da eklersek, toplam şehit sayısı 13.046‘dır.

Ayrıca bir savaşta kayıp, sadece şehitlerin sayısı ile de belirlenmez. Yaralılar, esirler vb. de kayıp hesabına eklenir. Kadir Mısıroğlu, ötekileri geçtim, yaralıları bile dikkate almıyor. Yaralı sayımız da Kadir Mısıroğlu’nun yazdığı gibi “30.000” değil, 35.465‘tir. Şehit ve yaralıların toplamı 48.511 etmektedir. Aşağıdaki çatışma ve savaşlarda verilen kayıplar, bu sayının dışındadır:

Merkez Ordusu’nun savaşları (Pontus-Koçgiri), isyanların bastırılması için öteki birliklerin yaptıkları çatışmalar, Güney Cephesi (2. Kolordu) savaşları, Anzavur ve Kuva-yi İnzibatiye ile yapılan çarpışmalar, 19.5.1919 ile Gediz Savaşı arasındaki süre içinde bazı askeri birliklerin çatışmaları, Mürettep Kolordunun kuruluşundan önce ve sonra Kocaeli kesiminde yapılan çarpışmalar, Menderes kesiminde yapılan çarpışmalar, 6. Tümen’in (Sandıklı ve civarı) çarpışmalar, Ekim 1921 Afyon Savaşı, Kuva-yı Milliye ve milis birliklerinin Doğu, Güney, Güneybatı ve Batıdaki çatışma ve çarpışmaları.

Ayrıntılı bilgi edinmek için bakınız; Turgut Özakman, Vahidettin, M. Kemal ve Milli Mücadele, “Yalanlar, Yanlışlar, Yutturmacalar”, (genişletilmiş) 11. baskı, Bilgi Yayınevi, Ankara, 2018, sayfa 464-466.

Kaynaklar:

[1] Kadir Mısıroğlu, Lozan, Zafer mi Hezimet mi, 1. Cilt, 4. baskı, Sebil Yayınevi, İstanbul, 2009, sayfa 364.

[2] Kadir Mısıroğlu, Lozan, Zafer mi Hezimet mi, 1. Cilt, 4. baskı, Sebil Yayınevi, İstanbul, 2009, sayfa 227.

[3] Yavuz Bahadıroğlu, “Türkiye üzerine İngiliz Projeleri (4)”, m.yeniakit.com.tr, 10 Ağustos 2016.

[4] Ahmet Anapalı, “18 Mart Zaferi Koca Bir Yalandır… Zaferin Gerçek Tarihi 18 Mart 1915 değil, 9 Ocak 1916’dır…”, m.yeniakit.com.tr, 14 Mart 2016.

[5] Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi, 5. Cilt, Çanakkale Cephesi Harekâtı 1 nci, 2 nci ve 3 ncü Kitapların Özetlenmiş Tarihi (Haziran 1914-9 Ocak 1916), Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1997, sayfa 46.

Ayrıca bakınız; Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi, Çanakkale Cephesi Harekâtı (Haziran 1914-25 Nisan 1915), 5. Cilt, 1. Kitap, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1993, sayfa 211.

Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi, Çanakkale Cephesi Harekâtı (04 Haziran 1915-09 Ocak 1916), 5. Cilt, 3. Kitap, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1993, sayfa 500.

Birinci Dünya Savaşı Çanakkale Cephesi Harekatı (Haziran 1914-Ocak 1916), Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2014, sayfa 58.

Dr. (E). Kur. Alb. İbrahim Yıldırım, “Çanakkale Muharebelerinde Zayiat ve Zehirli – Boğucu Gaz Kullanılması”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (Fırat University Journal of Social Science), Cilt 26, Sayı 1, Elazığ, 2016, sayfa 267.

Cemal Güven, “Çanakkale Muharebelerinde Türk Ordusunun Zayiatı”, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 16, (USBES Özel Sayı II), sayfa 1280.

Prof. Dr. Cemalettin Taşkıran, “18 Mart Çanakkale Deniz Savaşı”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: XXV, Mart 2009, Sayı 73, sayfa 37.

[6] Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi, Çanakkale Cephesi Harekâtı (04 Haziran 1915-09 Ocak 1916), 5. Cilt, 3. Kitap, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1993, sayfa 500.

Ayrıca bakınız; Turgut Özakman, Vahidettin, M. Kemal ve Milli Mücadele, “Yalanlar, Yanlışlar, Yutturmacalar”, (genişletilmiş) 11. baskı, Bilgi Yayınevi, Ankara, 2018, sayfa 99.

[7] Çanakkale Muharebeleri Harp Tarihi Broşürü, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1997, sayfa 42.

Ayrıca bakınız; Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi, 5. Cilt, Çanakkale Cephesi Harekâtı 1 nci, 2 nci ve 3 ncü Kitapların Özetlenmiş Tarihi (Haziran 1914-9 Ocak 1916), Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2002, sayfa 251.

Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi, 5. Cilt, Çanakkale Cephesi Harekâtı 1 nci, 2 nci ve 3 ncü Kitapların Özetlenmiş Tarihi (Haziran 1914-9 Ocak 1916), Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1997, sayfa 244.

Cemal Güven, “Çanakkale Muharebelerinde Türk Ordusunun Zayiatı”, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 16, (USBES Özel Sayı II), sayfa 1283.

[8] Birinci Dünya Savaşı Çanakkale Cephesi Harekatı (Haziran 1914-Ocak 1916), Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2014, sayfa 238-239.

Ayrıca bakınız; Dr. (E). Kur. Alb. İbrahim Yıldırım, “Çanakkale Muharebelerinde Zayiat ve Zehirli – Boğucu Gaz Kullanılması”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (Fırat University Journal of Social Science), Cilt 26, Sayı 1, Elazığ, 2016, sayfa 266.

[9] Dr. (E). Kur. Alb. İbrahim Yıldırım, “Çanakkale Muharebelerinde Zayiat ve Zehirli – Boğucu Gaz Kullanılması”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (Fırat University Journal of Social Science), Cilt 26, Sayı 1, Elazığ, 2016, sayfa 265.

Ayrıca bakınız; Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi, Çanakkale Cephesi Harekâtı (04 Haziran 1915-09 Ocak 1916), 5. Cilt, 3. Kitap, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1993, sayfa 500.

Turgut Özakman, Vahidettin, M. Kemal ve Milli Mücadele, “Yalanlar, Yanlışlar, Yutturmacalar”, (genişletilmiş) 11. baskı, Bilgi Yayınevi, Ankara, 2018, sayfa 96, dipnot 33.